Liderlik yaklaşımlarıyla ilgili yapılan araştırma ve çalışmaları, eşitlikte yer alan değişkenlere bağlı olarak üç ana başlıkta sınıflandırabiliriz:

• 1. Liderin Özellikleri Yaklaşımı / Özellikler Teorisi

  Liderlik sürecini açıklamak amacıyla geliştirilen ilk yaklaşım, eşitlikteki lider değişkenini esas almaktadır. Liderin sahip olduğu özellikler liderlik sürecinin etkinliğini belirleyen, liderleri başarılı kılan en önemli faktör olarak kabul edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, belirli bir grup içinde bir kişinin lider olarak kabul edilmesinin nedeni, bu kişinin sahip olduğu özelliklerdir. Bu özellikleriyle lider, izleyicilerinden farklıdır. Bu bağlamda yapılan çalışmalarda etkin liderlerin öne çıkan özellikleri üzerinde durulmuştur:

  
  

  • • Bilişsel zeka

  • • Dışa dönüklük

  • • Üstünlük

  • • Bilgi

  • • Teknik beceri

  • • Dayanıklılık

  • • Empati

  • • İnisiyatif sahibi olma

  • • Dürüstlük ve doğruluk

  • • Karizma

  • • Kavramsal beceri

  • • Kararlılık

  • • Yüksek tolerans

  • • Etkin iletişim

  • • Motivasyon

  • • Kendine güven

  • • Başarı odaklılık

  • • Rekabet gücü

  • • Güvenilirlik

  • • İyimserlik

  • • Sosyal sorumluluk

  • • Duygusal zeka

  • • İnovasyon - Yaratıcı düşünme

  • • Esneklik ve uyum

  • • Kendini tanıma ve yönetme

  • • Bilinçli farkındalık

  • • Çeviklik

  • • Sürekli öğrenme

  
  

  21.yüzyılda liderlik literatürüne giren ve öne çıkan kavramlardan biri olan çeviklik, değişime hızla uyum sağlamakla ilgili esneklik, dayanıklılık, iyimserlik, inisiyatif alabilme, yüksek tolerans ve yaratıcılık yetkinlikleri temelinde gelişmiş bir liderlik özelliğidir.





• 2. Liderlik Davranışları Yaklaşımı / Davranışsal Liderlik Teorisi

  Bu yaklaşım eşitlikteki liderin kendisi kadar, ikinci değişken olan izleyicilere ağırlık vermektedir. Bu teoriye göre liderlik sürecinin etkinliğini belirleyen, liderleri başarılı kılan en önemli faktör, liderin liderlik yaparken gösterdiği davranışlar ve izleyicileriyle ilişkilerinin özellikleridir.

  Liderin izleyicileri ile iletişim şekli, yetki devredip etmemesi, karar verme tarzı, planlama ve kontrol şekli, amaçları belirleme şekli, anlaşmazlıkları / çatışmaları çözüm şekli gibi davranışlar, liderin etkinliğini belirleyen önemli faktörler olarak ele alınmıştır. Davranışsal Liderlik Teorisinin gelişmesinde katkıları olan araştırma sonuçlarına göre etkin liderlerin gösterdikleri davranışlar belirlenmiştir:

  
  

  • • Sürece meydan okuma

  • • Fırsatları araştırma

  • • Deneme

  • • İlham verici ortak bir vizyon yaratma

  • • Sürekli öğrenme

  • • Diğerlerini gözetme

  • • Diğerlerini harekete geçirme

  • • İşbirliğini destekleme

  • • Planlama

  • • Kendini geliştirme

  • • Geleceği öngörme

  • • Diğerlerini güçlendirme

  • • Kendisine ve izleyicilerine güven duyma

  • • Bireysel fedakarlıkta bulunma

  • • İnisiyatif alma

  • • Örnek olma

  • • Başarıları kutlama

  • • Katkıların farkında olma

  • • Cesaret gösterme

  • • Değişime uyum sağlama

  
  

  Teoriye temel oluşturan çalışmaların sonucunda liderlik davranışlarını tanımlamada iki değişkenin önemli rol oynadığı sonucuna ulaşılmıştır: ‘kişiye yönelik davranışlar’ ve ‘işe yönelik davranışlar’. Ancak hangi koşullarda hangi yönelimin etkin olacağı belirtilmemiştir ve böylece karşımıza “Durumsallık Yaklaşımı” çıkmıştır.





• 3. Durumsallık / Koşul Bağımlılık Yaklaşımı

  Bu yaklaşımın ağırlık noktası liderin kendisi, izleyiciler ve koşullar arasındaki ilişkidir. Durumsallık yaklaşımları, liderlik olayının oluştuğu koşullara ağırlık veren teorilerdir. Genel varsayım farklı koşulların farklı liderlik tarzları gerektirdiğidir.

  Hangi koşullarda ne tür liderlik gereklidir? sorusuna Goleman’ın, liderlik tarzlarını, liderin sahip olduğu golf çantasındaki golf sopalarına benzetmesiyle cevaplayabiliriz. Her golf sopasının kullanılmasını gerekli kılan koşulların farklılığı gibi, liderin hangi liderlik tarzını kullanacağını belirleyen koşullar da farklıdır. Duygusal zekâ yeterliliklerine sahip liderler, ne zaman işbirliğine girileceğini, ne zaman vizyoner olunacağını, ne zaman dinleyip ne zaman komut verileceğini bilirler. En önemlisi de bunların hepsini doğru kişiyle, doğru zamanda ve doğru şekilde yaparlar.

  Etkin liderler olayları yöneten, insanları yönlendiren sanatçılardır ve günümüzde kullandıkları enstrümanlar değişmiştir: Karizmatik kişilik özellikleri, kendini tanıma ve yönetme yetisi, duygusal zeka, sürekli öğrenme, dayanıklılık, çeviklik yetkinlikleri liderlerin yeni enstrümanlarıdır.

Kaynaklar

Avolio, B. J., Gardner, W. L., Walumbwa, F. O., Luthans, F. ve May, D. R. (2005). “Unlocking the

Mask: A Look at the Process by Which Authentic Leaders Impact Follower Attitudes and Behaviors”, The Leadership Quarterly, 15:801-823.

Goleman, D. (2000). “Leadership That Gets Results”, Harvard Business Review, MARCH-APRIL, 2000, (1-14).

Goleman, D., Boyatzis, R. ve McKee, A. (2009). Yeni Liderler, Varlık Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.

Koçel, T. (2010): “İşletme Yöneticiliği”, Beta Basım Yayım A.Ş., 12. Baskı, İstanbul.

Manz, C.C. ve Sims, H. P. J. (1991): “SuperLeadership: Beyond the Myth of Heroic Leadership”, Organizational Dynamics, 19 (4): 18-35.

Okat, F. (2012). Yönetim ve Liderlik Çerçevesinde Duygusal Zeka Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İnsan Kaynakları Yönetimi ve Yönetim Geliştirme Yüksek Lisans Bitirme Projesi.

Senior, B. ve Fleming, J. (2006): “Organizational Change”, Third Edition, Prentice Hall, Pearson Education Limited.